چاپ کتاب

چاپ کتاب: سلامت اداری

سلامت گاهی در معنا و مفهوم تندرستی به کار می­رود. اما بیش از آنکه سلامت با مفهوم تندرستی مورد توجه قرار گیرد، در معنای متضاد فساد به کار می­رود. لغت­نامه وبستر تعریف و تشریحی که از سلامت ارائه شده است بدین شرح است: پایبندی زیاد به کدهای اخلاقی، ارزش­های ویژه و ... و مترادف با فاسد نبودن. سلامت بیش از فقط رعایت کردن قواعد و قوانین است. قانون حدی پایین­تر و یک نقطه عزیمت اخلاقی حداقلی را تدارک می­بیند. خط­مشی سلامت ترکیبی از سرکوب و پیشگیری را ایجاب می­کند. از یک طرف یک سازمان باید اقداماتی را اگر که کار کنش به نحو نامناسبی عمل کنند انجام دهد (سرکوب) و از طرف دیگر، باید همه کار را برای تغییر وسوسه­هایی انجام دهد که می­توانند سبب شوند خدمت گزاره­های مدنی به نحو نامناسبی عمل کنند (پیشگیری). تقدم باید به پیشگیری داده شود. نه فقط پیشگیری موثرتر است بلکه با در نظر گرفتن همه جوانب، سرمایه­گذاری بسیاری وقت­ها کمتر از هزینه ترمیم آسیب­های ایجاد شده از رفتار نامناسب است. سلامت اداری یک واقعیت اجتماعی است که برآیند کنش­ها و واکنش­های مجموع کارکنان سازمان است. سازمان سالم، سازمانی است که در مبادله اطلاعات مورد اعتماد است، دارای قابلیت انعطاف و خلاقیت برای ایجاد تغییرات لازم بر حسب اطلاعات به دست آمده است، نسبت به اهداف سازمان، یگانگی و تعهد وجود دارد. حمایت داخلی و ترس از آزادی، تهدید را فراهم می­آورد؛ زیرا تهدید به ارتباط خوب و سالم آسیب می­رساند، قابلیت انعطاف را کاهش داده و به جای علاقه به کل نظام، حفاظت از خود را تحریک می­کند (معمارزاده طهران و نجفی، 1396).

انجام درست کارها از عهده سازمانی بر مـی­آیـد کـه مجهـز بـه نظـام اداري سالم باشد. سازمان­هاي سـالم قـادر بـه تـصمیم­سـازي و تـصمیم­گیری­هاي درست، بجا و مناسب هستند و در ارائـه خـدمات کار آمـد و اثربخش عمل می­کنند. نبود سـلامت بـه معنـی بیمـاري و نارسـایی در یک موجود زنده اسـت. بـروز یـک بیمـاري جـدي ممکـن اسـت بـه آسیب دیدگی جبران­ناپذیر موجود زنـده، یـا حتـی مـرگ آن منتهـی شود. از سوي دیگر، فارغ بـودن از بیمـاري نیـز بـدان معنـا نیـست کـه موجود زنده بهینه عمل می­کند زیرا ارگانیسم ممکن است سالم باشـد ولی به وظیفه و کارکردهاي خویش عمل نکنــد. از ایــن رو، در قلمروهاي پزشکی و بهداشت روانی، مفهوم سلامت کامل یا سـلامت مثبت مورد توجه قرار گرفته است . در حالت سـلامت مثبـت، موجـود زنده ضمن انجام وظیفه، بـه رشـد و شـکوفایی خـود ادامـه مـی­دهد. تسري مفهوم سلامت به حوزه علوم رفتاري و تلقـی سـازمان­هاي اداري مثابه به موجودات زنده، جذابیت­هاي زیادي خواهـد داشـت. سلامت مفهـوم نظـر از سازمانی اداري و کـارکردي، مزایـاي علمـی قابـل ملاحظه­اي در زمینه تحلیـل کارآمـدي و اثربخـشی نظـام اداري دارد. اگر مفهوم سلامت مثبت یا سلامت کامل را در مورد نظام اداري مورد توجه قرار دهیم، در صـورت فـراهم شـدن امکانـات لازم و کـافی در چارچوب نظام اداري و برخورداري از سلامت اداري است کـه می­توان با ارائه کالا و خدمات سالم و ارزنده به تأمین نیازها و شـکوفایی جامعه کمک کرد (کمالی، 1389). در دنیای کنونی به علت گسترش و توسعۀ ابزا­ها و وسایل ارتباط جمعی افزایش سرعت حرکت به سمت جهانی شدن اقتصاد ملی، دلبستگی پیش از پیش کشورها به همدیگر و کاهش قلمرو و اقتدار حاکمیت ملی و سیر فرسایشی آن در حوزه­های مختلف اقتصاد، سیاست و فرهنگ روز به روز بر اهمیت و حساسیت مبارزه با فساد مالی و اداری افزود می­شود. به طوری که سازمان­های مهم بین المللی نظیر سازمان ملل متحد، بانک جهانی، سازمان شفافیت بین الملل و اتحادیۀ اروپا مبارزه با آن را توصیه کرده­اند. بیشتر کشورهای پیشرفته و اتحادیه اروپا به طور کلی یکی از شاخص­های دولت خوب را مبارزه آن دولت با فساد مالی می­دانند و در دین اسلام هم موضوع مبارزه با فساد مالی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. ارتقاء سلامت نظام اداری و مالی و مقابله با فساد اصلی­ترین پایۀ استحکام دولت در جهت پیشبرد اهداف و برنامه­هاست (رشیدیان و ایرانی، 1394). استانداردهای جهانی نشان می­دهد که ایـران از نظـر سـلامت اداري در سـال 2005 از کل 159 کشور در رده 93 و در سال 2006 از کل 163 کشور در رده 105 قرار دارد. این آمار نمایـانگر افـت کشـور - از نظر سلامت اداري است (هاشمی و پورامین زاد، 1390). بنابراین مطالعه در این باب بسیار حائز اهمیت است.

براي مشخص شدن مفهوم سلامت اداري بهتر است ابتدا واژه فساد اداری[1] را که نقطه مقابل آن است تعریف کنیم. فساد پدیده­اي بسیار گسترده و داراي ماهیتی چند وجهی است. تعاریف فساد بسته به رشته و سازوکارهایی که براي توضیح آن به کار می­رود، متفاوت است. در فساد آنچه می­شكند یا نقض می­شود، ممكن است رفتار اخلاقی یا شیوة قانونی و یا مقررات اداري باشد. فساد، عملی غیراخلاقی، غیرقانونی و تقلب آمیز است که یک یا چند نفر با هدف کسب منافع نامشروع آن را انجام می­دهند (یگانه و همکاران، 1394). به عبارتی دیگر، در ‌اكثر ‌سازمان‌ها با‌ مقوله فساد به ‌شكل ‌غير‌علمي‌ و ‌روش­هاي ‌سنتي‌ مانند تنبيه ‌و ‌مجازات با متخلفين‌ برخورد ‌شده‌ و ‌با‌ عدم‌مديريت ‌صحيح‌ مبارزه ‌با‌ فساد ‌اداري با‌ وجود ‌منابع ‌و ‌آموزه­هاي فراوان مذهبي، ‌ملي ‌و ‌اخلاقي ‌نظام ‌اداري ‌كشور ‌بالاخص در‌ خصوص‌ سازمان‌هاي‌ تخصصي نتوانسته ‌است‌ در ارتقاء ‌سلامت‌ اداري موفقيت‌ لازم ‌را ‌كسب‌ نمايد. بر ‌اين‌ اساس ‌سلامت ‌اداري از‌ يک‌سو مستلزم‌ شناسايي زمينه‌هاي آشکار ‌و ‌پنهان بروز فساد در‌سازمان و ‌از سوي ديگر‌ شناخت ‌ابعاد‌سازماني تاثير‌گذار ‌بر‌سلامت‌ اداري به‌ويژه در‌بعد‌ درون‌سازماني مي باشد (ربیعی و بیگدلی، 1389).

شادی و بانشاط بودن که یکی از نمودهای ظاهری وجود سطح مناسبی از سلامت روان در کارکنان است، یکی از عوامل بسیار مهم در کاهش سطح هنجارشکنی و فساد اداری و افسردگی است (سیدجوادین و همکاران، 1395).

[1] Administrative Corruption