رمان پاپیون اثر هانری شاریر نویسنده فرانسوی برای اولین بار در سال 1969 به چاپ رسید. این کتاب که با استقبال خوبی از سوی مخاطبان رو به رو شد، برگرفته از حقایق زندگی نویسنده است.
کتاب پاپیون یا پروانه یک اتوبیوگرافی یا خود زندگی نامه است که داستان زندگی پر فراز و نشیب هانری شاریر را روایت می کند. دراین نوع کتاب ها نویسنده به روایت سرگذشت خود می پردازد. این ژانر در ایران چندان مورد توجه واقع نشده است.
داستان کتاب با کشته شدن یک فروشنده آغاز می شود و هانری به عنوان قاتل به زندان رفته و محکوم به حبس ابد می شود. داستان در یک بازه زمانی 14 ساله از اکتبر 1931 تا اکتبر 1945 اتفاق می افتد. هانری از رنج ها و سختی های خود در این 14 سال می گوید.
هانری شاریر یک خالکوبی پروانه بر روی سینه خود دارد و به همین دلیل با نام مستعار پاپیون شناخته می شود. او پس از اینکه به خاطر قتلی که هرگز مرتکب نشده است محکوم شده و راهی زندان می شود، تمام روز و شب خود را با فکر فرار سپری می کند. هانری نمی تواند دسیسه ای که برای او چیده شده است را بپذیرد و به زندان تن دهد. او مدت ها برنامه ریزی کرده و برای فرار خود از زندان نقشه های زیادی می کشد، اما هر بار با شکست مواجه می شود. او سرانجام پس از چند سال به زندانی مخوف و بدنام به نام جزیره شیطان فرستاده می شود. تا به حال هیچکس موفق به فرار از این زندان نشده است. اما او همچنان به تلاش خود ادامه می دهد.
هنگام انتشار کتاب پاپیون در فرانسه بحث های زیادی بر سر واقعی بودن داستان رخ داد. بسیاری از افراد عقیده داشتند تنها بخشی از این داستان واقعی است و باقی آن ساخته ذهن نویسنده می باشد. جرارد د ویلیس، یکی از نویسندگان و روزنامه نگاران فرانسوی معتقد است که تنها ده درصد از این کتاب بر اساس واقعیت نوشته شده است. البته جدا از این مساله اغلب منتقدین کتاب پاپیون را یک رمان تاثیرگذار دانسته و بسیاری از مردم با آن همذات پنداری کردند. از نکات مهم این کتاب القای حس امید به خواننده است و نشان می دهد که انسان ها سیاه و سفید نیستند بلکه هر شخصی جنبه های شخصیتی خوب و بد مخصوص به خود را دارد.
در این کتاب فارغ از واقعی بودن یا نبودن آن، تاریک ترین لحظات آدمی و تلاش برای رهایی به خوبی به تصویر کشیده شده و یک اثر کلاسیک ارزشمند و تکان دهنده را خلق کرده است. شخصی که گناه کار نیست و دست روزگار او را به این مسیر هدایت کرده است. اما پاپیون امید خود را از دست نمی دهد و همراره برای رهایی تلاش می کند تا سرانجام پس از 14 سال به آن دست پیدا می کند.
این کتاب پس از انتشار در کشور فرانسه به سرعت محبوب شده و بارها تجدید چاپ شد. پاپیون به مدت 21 هفته در صدر جدول پرفروش ترین کتاب های فرانسه قرار گرفت و 1.5 میلیون نسخه از آن به فروش رسید. این کتاب نه تنها در فرانسه بلکه در بسیاری از کشورهای دنیا نیز مورد استقبال قرار گرفته و به 21 زبان زنده دنیا ترجمه شده است. نویسنده ادامه داستان پاپیون را با عنوان بانکو به چاپ رساند. این کتاب زندگی پاپیون بعد از رهایی از زندان را روایت می کند.
کتاب پاپیون در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و توسط پرویز نقیبی در سال 1364 به فارسی ترجمه شده و به همت انتشارات امیرکبیر منتشر شد. همچنین این انتشارات دنباله این کتاب را نیز با ترجمه فریدون سالکی به چاپ رسانده است.
فرانکلین جی شافنر، یکی از کارگردان های هالیوودی در سال 1973فیلمی با اقتباس از کتاب پاپیون ساخت. بازیگران این فیلم را استیو مک کویین و داستین هافمن، دو تن از ستارگان هالیوود تشکیل داده اند و فیلم مورد استقبال مخطابان و منقدان قرار گرفت و در چندین بخش از جوایزه آکادمی اسکار نامزد دریافت جایزه شد.
در سال 2017 نیز فیلم دیگری با اقتباس از این کتاب و با کارگردانی مایکل نوئر و نقش آفرینی چارلی هونام در نقش اصلی ساخته شد که به اندازه فیلم اول مورد توجه و تقدیر واقع نشد.